امیة بن اسکراُمَیَّةِ بْن‌ِ اَسْکَر، امیة بن حُرثان بن اَسکر (د ح ۲۰ق/۶۴۱م)، شاعر مخضرم و از معاصران پیامبر اسلام (ص) است. ۱ - زندگیمهمترین مأخذ در شرح حال وی اغانی ابوالفرج اصفهانی است که خود منبع کتاب‌های پس از آن بوده است. تاریخ ولادت امیه دانسته نیست، ولی با توجه به عمر طولانی وی می‌توان گفت که در آغاز هجرت یا آغاز اسلام ، مردی کهن سال بوده است. [۱]
کلبی، هشام، جمهرة النسب، به کوشش ناجی حسن، ج۱، ص۱۴۸، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
[۲]
ابن سلام جمحی، محمد، طبقات فحول الشعراء، به کوشش محمود محمد شاکر، ج۱، ص۱۸۹، قاهره، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.
[۳]
ابوحاتم سجستانی، سهل، کتاب المعمرین، به کوشش گلدسیهر، ج۱، ص۷۴، لیدن، ۱۸۹۹م.
[۴]
ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۲۱، ص۹، ۱۳۹۳ق/۱۹۷۳م.
جزئیات زندگی وی دانسته نیست. او از قبیله بنی جُندع ، [۵]
کلبی، هشام، جمهرة النسب، به کوشش ناجی حسن، ج۱، ص۱۴۸، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
و از سوارکاران و بزرگان عصر جاهلیت بوده، در طائف می‌زیسته، و در زمان خلافت عمر به مدینه آمده است. [۶]
ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۲۱، ص۹، ۱۳۹۳ق/۱۹۷۳م.
[۷]
زرکلی، اعلام، ج۲، ص۲۲.
۲ - اهمیتاهمیت امیه در ادب عرب به سبب اشعار پراکنده‌ای است که وی درباره برخی افراد و یا پاره‌ای رویدادها سروده است. ۳ - ویژگیهاامیه با آنکه «سیّد» قبیله خود، و مردی دلاور بود، [۸]
ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۲۱، ص۱۶، ۱۳۹۳ق/۱۹۷۳م.
در اشعارش، پیوسته پیری دل‌شکسته و مظلوم جلوه می‌کند. دو قطعه‌ای که نزد عمر به قصد بازگرداندن فرزند خود از جنگ خواند، [۹]
ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۲۱، ص۱۰-۱۱، ۱۳۹۳ق/۱۹۷۳م.
یا قطعه‌ای که در جدایی دو فرزندش سرود [۱۰]
ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۲۱، ص۱۰-۱۱، ۱۳۹۳ق/۱۹۷۳م.
- به رغم الفاظ و ترکیبات نسبتاً خشن جاهلی - اندوه‌بار و دردمندانه است. حتی زمانی که شتران بیمارش را از چراگاه‌ها راندند، وی به ستیز بر نخاست و هجایی نسرود، بلکه قبیله‌ای را که پناهش داده بود، مدح کرد. [۱۱]
ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم،ج۲۱، ص۱۲، ۱۳۹۳ق/۱۹۷۳م.
۴ - نقد اشعاربدیهی است که اشعار منسوب به امیه، در معرض همه آن نقد هایی قرار دارد که بر سراسر شعر جاهلی و صدر اسلام حاکم است. اینک معلوم نیست که چه مقدار از این اشعار اصالت دارد و چه مقدار از روی بازمانده‌های نخستین، تقلید و جعل شده است. ۵ - مهم‌ترین اشعارمهمترین این اشعار، ابیاتی است که او در غم دوری از فرزند خود کِلاب سروده که به امر خلیفه عمر راهی جنگ شده بود. این ماجرا را غالب منابع به تفصیل نوشته‌اند: چون کلاب به فرمان عمر همراه سپاه وی به جنگ رفت، پدر که از دوری فرزند سخت بی‌تاب شده بود، اشعاری شکوه‌آمیز خطاب به عمر سرود و بازگشت پسرش را به اصرار از او درخواست کرد. عمر از احوال پریشان و اشعار مؤثر او بر سر مهر آمد و حتی گویند سخت گریست و دستور داد پسر امیه را از جبهه نبرد به نزد او بازگردانند. [۱۲]
کلبی، هشام، جمهرة النسب، به کوشش ناجی حسن، ج۱، ص۱۴۸، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
[۱۳]
ابوحاتم سجستانی، سهل، کتاب المعمرین، به کوشش گلدسیهر، ج۱، ص۷۴-۷۶، لیدن، ۱۸۹۹م.
[۱۴]
ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۲۱، ص۹-۱۲، ۱۳۹۳ق/۱۹۷۳م.
[۱۵]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش فان اس، ج۹، ص۳۹۲-۳۹۴، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
در برخی منابع آمده است امیه دو پسر داشته که به جنگ رفته بوده‌اند، اگرچه همه اشعار یاد شده در مورد کلاب است. [۱۶]
ابن سلام جمحی، محمد، طبقات فحول الشعراء، به کوشش محمود محمد شاکر، ج۱، ص۱۹۰، قاهره، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.
ابیاتی که امیه درباره متارکه جنگ میان دو قبیله هوازن و بنی کنانه در «یوم شرب» سروده، [۱۷]
ابن حبیب، محمد، المنمق، به کوشش خورشید احمد فارق، ج۱، ص۱۸۳-۱۸۴، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵م.
و نیز اشعار او در غزوه بنی‌مصطلق از سروده‌های معروف اوست. از اشعار اخیر بعدها - پس از شهادت حضرت علی (ع) - ابن عباس برای متهم ساختن معاویه به دسیسه چینی استفاده کرد. [۱۸]
ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۲۱، ص۲۰-۲۳، ۱۳۹۳ق/۱۹۷۳م.
[۱۹]
ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، به کوشش احمد صقر، ج۱، ص۵۳ -۵۴، قاهره، ۱۳۶۸ق/۱۹۴۹م.
۶ - استشهاد به اشعاربعضی از سروده‌های معروف او در آثار ادبی و لغوی دوره‌های بعد مورد استشهاد قرار گرفته است. مثلاً حضرت علی (ع) در یکی از خطبه های خود در کوفه به شعری از امیه که در اشاره به پیری و ناتوانی و بیان بی‌نیازی از فرزندانش سروده، استشهاد کرده است. [۲۰]
ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۲۱، ص۱۳-۱۴، ۱۳۹۳ق/۱۹۷۳م.
نمونه‌های دیگری از استشهاد به شعر او را در آثاری چون مجاز القرآن ابوعبیده ، [۲۱]
ابوعبیده، معمر، مجاز القرآن، به کوشش محمد فؤاد سزگین، ج۱، ص۱۱۳، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
[۲۲]
ابوعبیده، معمر، مجاز القرآن، به کوشش محمد فؤاد سزگین، ج۱، ص۳۱۸، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
البرصان و العرجان جاحظ ، [۲۳]
جاحظ، عمرو، البرصان و العرجان، به کوشش محمد مرسی خولی، ج۱، ص۷۷-۷۸، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
[۲۴]
جاحظ، عمرو، البرصان و العرجان، به کوشش محمد مرسی خولی، ج۱، ص۳۲۵، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
تفسیر طبری ، [۲۵]
طبری، تفسیر، ج۴، ص۱۵۴.
معجم البلدان یاقوت [۲۶]
یاقوت، البلدان، ج۱، ص۶۰۹.
[۲۷]
یاقوت، البلدان، ج۲، ص۹۹.
و تاج العروس < ref>تاج العروس، ذیل خوث. می‌توان دید. ۷ - تعداد اشعارآنچه از اشعار او باقی مانده، و در منابع پراکنده است، از ۶۰ بیت در نمی‌گذرد. ۸ - فهرست منابع(۱) ابن حبیب، محمد، المنمق، به کوشش خورشید احمد فارق، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵م. (۲) ابن سلام جمحی، محمد، طبقات فحول الشعراء، به کوشش محمود محمد شاکر، قاهره، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م. (۳) ابوحاتم سجستانی، سهل، کتاب المعمرین، به کوشش گلدسیهر، لیدن، ۱۸۹۹م. (۴) ابوعبیده، معمر، مجاز القرآن، به کوشش محمد فؤاد سزگین، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م. (۵) ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، ۱۳۹۳ق/۱۹۷۳م. (۶) ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، به کوشش احمد صقر، قاهره، ۱۳۶۸ق/۱۹۴۹م. (۷) تاج العروس. (۸) جاحظ، عمرو، البرصان و العرجان، به کوشش محمد مرسی خولی، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م. (۹) زرکلی، اعلام. (۱۰) صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش فان اس، بیروت، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م. (۱۱) طبری، تفسیر. (۱۲) کلبی، هشام، جمهرة النسب، به کوشش ناجی حسن، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م. (۱۳) یاقوت، البلدان. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «امیة بن اسکر»، ج۱۰، ص۴۰۱۳. رده‌های این صفحه : تراجم | شاعران عرب
|